توجه داشتن و رعایت آداب ظاهری و باطنی در زیارت
مقدمه زیارت در دین ما؛ جزء اعمال ارزشمند است و در طول تاریخ، شیعیان و ... به آن عنایت داشتهاند. همچنین از سمت بزرگان و علما بر آن توصیه شده...
مقدمه زیارت در دین ما؛ جزء اعمال ارزشمند است و در طول تاریخ، شیعیان و ... به آن عنایت داشتهاند. همچنین از سمت بزرگان و علما بر آن توصیه شده است. زیارت نزد شیعیان جایگاهی ویژه و آثار معنوی بسیاری دارد.
جایگاه مهم زیارت در زندگی شیعه باعث شده ، این عمل، از نمادهای شیعیان شمرده شود. از آنجا که معصومین، متوجه حضور زائر هستند و سخنان آنها را میشنوند، زائرین زمان زیارت میبایست خود را در حضور معصومین( علیهم السلام) بداند و به جزء آنها به دیگری توجه نداشته باشد تا از زیارتی شایسته و واقعی بهره ببرد.
دراین مقاله سعی داریم که زیارت را از جنبه های مختلف مورد برسی قرار داده وبه آثار و برکات زیارت بپردازیم تا انشاا... به شناخت بهتری از زیارت رسیده و از این لحضات ناب استفاده کامل را ببریم. معنی لغوی زیارتمعنی لغوی زیارت «میل کردن» و «تمایل» میباشد و منظور از زیارت کردن کسی ، نزد آن شخص رفتن به جهت تکریم و گرامی داشت میباشد.
1. ارکان زیارت2.زائر 3.مَزور صفت باطنی گرایش و تمایل
اگر یکی از این ارکان مختل شود، زیارت واقعی تحقق نمییابد و هرچه آگاهی زائر از مزور بیشتر باشد، تاثیر زیارت بهتر خواهد بود. هنگامیکه زائر آرامگاه شخصی را زیارت میکند و توفیق ارتباط با او را مییابد، ارتباط زائر از نوع ارتباط دو شخص زنده است. زیارت در فرهنگ اسلامی قرآن کریم صراحتا از مستحب‌بودن این عمل سخن نگفته، اما از برخی آیات این برداشت میشود که زیارت قبور، کاری مرسوم بین مسلمین بوده. در آیة ۸۴ سورة توبه، به منع نمازگزاردن پیامبر (صلی الله علیه و آله) بر جنازة منافقین و دعای بر آنان
و ایستادن در کنار قبر ایشان اشاره شده است:
«بر مردة هیچ یک از آنان، نماز مخوان و برکنار قبر هیچ‌کدام نایست؛ زیرا آنها به خدا و رسولش کافر شدند و در حالی که فاسق بودند، از دنیا رفتند.» (توبه: 84). اقسام زیارت 1.زیارت کعبه امتیازی که حج نسبت به سایر عبادات دارد، این است که هم خاصیت تطهیر دارد و هم با ذکر پروردگار، برای شخص زائر، نورانیت قلب میآورد. قرآن کریم کعبه را دلیل قیام مردم و اولین خانة مبارک برای مردم و مشعل هدایت برای خلق خوانده،و اکام علی (علیه السلام) آن را رمز اقتدار دین و عَلَم اسلام دانسته است. 2. زیارت خدا در مسجد معصومین سفارش بسیار و تشویق به رفت وآمد و انس با مساجد داشته اند. خداوند منان اهل مسجد را زائر خود خوانده و بر بزرگداشت او تصریح کرده است. 3. زیارت پیامبران و ائمه اطهاردر روایات و سیره معصومین (علیهم السلام) ، تأکید بسیاری بر حضور در کنار قبر پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) شده ، چراکه زیارت آنها در زمان حیاتشان و پس از آن، فرقی نداشته و آنها بر احوال ما آگاهند. 4. زیارت شهدا و اهل قبورزیارت اهل قبور، به خصوص زیارت شهدا، از زمان پیامبر(صلی الله علیه و آله) انجام میشده ؛ چنان‌که آن حضرت از شهادت «ام ورقة انصاریه» خبر داد و فرمود: «بیایید برویم و شهیده را زیارت کنیم؛ غلامش او را کشته و کنیزی از او باقی مانده است.» آداب ظاهری زیارت توجه کردن و در نظر گرفتن ادب و آداب در هرکاری، باعث مستولی شدن بهتر به اهداف آن کار است. هر چیزی هم برای خود آدابی دارد؛ مانند آداب غذا خوردن، آداب مهمانی، آداب نماز و ... که درک و رعایت آنها، آن امر را موفقیت‌آمیزتر میسازد و عامل را به مقصد نزدیکتر میکند. برای زیارت هم آدابی ذکر شده است که رعایتشان توسط زائر باعث ارتباط روحی و معنوی هرچه بهتر خواهد شد. در اینجا به برخی از آداب ظاهری زیارت اشاره می‌کنیم:1. غسل زیارت زیارت کنندگان باید زمان مشرف شدن در حرم‌ها پاک باشند؛ چه ظاهری و چه باطنی. غسل زیارت، یک عمل است و علاوه بر پاکی جسم و لباس، پاکی روح و روان را هم به همراه دارد.
اشخاصی در مدینه قصد ملاقات امام صادق (علیه السلام) را داشتند که درمسیر یکی از اشخاص، درحالی‌که جُنُب بود و بقیه نمیدانستند، از کوچهای بیرون آمد و به این افراد اضافه شد؛ وقتی نزد امام رفتند و سلام کردند، امام صادق (علیه السلام) به آن شخص فرمود: «آیا نمیدانی که سزاوار نیست شخص جنب به خانة انبیا وارد شود؟» او برگشت و بقیه به ملاقات امام صادق (علیه السلام) مشرف شدند.
از امام صادق (علیه السلام) دربارة آیه شریفة (یا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ) پرسیدند، امام فرمود: «الْغُسْلُ عِنْدَ لِقَاءِ کُلِ إِمَام»، 2. لباس تمیز و خوشبو داشتن در برابر مزورپوشیدن لباس نو و معطر کردن خود، از دیگرآداب تشرف به حرم های معصومین (علیهم السلام) است. در روایات، هم بر «ثوب نو» توصیه شده و هم «ثوب تمیز». در نتیجه تمیزی و تازگی هر دو مهم است.
3. وقار و طمأنینهآرامش و متانت ظاهری،از نشانه های آرامش حقیقی است. شتابزدگی رفتار از نشانه های باطن پریشان است.
امام‌هادی علیه السلام زمان آموزش زیارت جامعة کبیره به موسی بن عبدالله نخعی، فرمود:
«هرگاه وارد حرم شدی و قبر را دیدی، بایست و سی بار الله اکبر بگو. سپس کمیجلو برو، درحالی‌که همراه با آرامش و وقار باشی، فاصلة گام‌هایت را کوتاه کن، بایست، بازهم سی بار تکبیر بگو. سپس نزدیک قبر برو، چهل بار تکبیر بگو. سپس بگو: «السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ النُّبُوَّة...» 4. ذکر تکبیر و تسبیح از جمله آدابی که در زیارت معصومین (علیهم السلام) توصیه شده، تکبیر هنگام زیارت است. یاد خدا و ذکر گفتن توجه دادن به عظمت خداوند است؛ به عنوان مثال روایت شده که زمان زیارت امام حسین (علیه السلام)، قبل از زیارت و هنگام ورود، زمانی که به فرات میرسد تا غسل زیارت کند، صد مرتبه الله اکبر و صد مرتبه لا اله الا الله بگوید و صد مرتبه صلوات بفرستد. آداب باطنی زیارت عمل و مشی اشخاص دارای ظاهر و باطنی است. اگر بخواهیم اعمالمان به معنای حقیقی مؤثرو کارآمد باشد، باید ظاهر و همچنین باطن اعمالمان درست باشد. زیارت هم به همین صورت است و اگر زائرقصد بهره مندی از زیارت خود را داشته باشد از میبایست به روش و با نیت درست زیارت را انجام دهد. در اینجا به دسته‌ای از آداب باطنی زیارت اشاره می‌کنیم.
1. شناخت نسبت به مزور اصل هر دوستی و محبت، همان معرفت است؛ تا زمانی که شخص، شناختی از مزور نداشته باشد وآگاهی از کسی که به زیارتش مشرف شده نداشته باشد، نباید منتظر بهره کافی بردن از زیارت داشت. شناخت درجات م ورتبه هایی دارد که ارتباط مستقیم با پاکی باطن و تحقیق و تفحص از مَزور دارد. مبنی بر روایات متعدد، ثواب تمام و کمال زیارت متعلق به زیارتی است که همراه با شناخت به مقام امام انجام شود.
چیزی که سبب کمال زیارت میشود، شناختن جایگاه و موقعیت مزور می باشد؛ نه اعمالی بیروح و همراه با غفلت؛ مثل بوسیدن بدون آکاهی ضریح یا بوسیدن در و دیوار حرم
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر شناخت داشتن به حقِ امام میفرماید: «اینکه بداند اطاعت از او واجب است و او غریب و شهید است.»
2. اخلاصاخلاص برخلاف ریامی باشد و در گفتاردانشمندان مسلمانعبارت است از: «پاک و خالص ساختن قصد و نیّت از غیر خدا»؛ به عبارت دیگر « اخلاص واقعی یعنی نیت انسان از هرشرک خفی و جلی پاک باشد».
در بسیاری موارد قرآن کریم با اشاره به مسئلة اخلاص، بندگان را به آن تشویق کرده است: 1. (إِلاَّ اَلَّذِینَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ اِعْتَصَمُوا بِاللهِ وَ أَخْلَصُوا دِینَهُمْ لِله) (نساء : 146). 2. (أَلا لِله اَلدِّینُ اَلْخالِصُ) (الزمر: 3). 3. (وَ ما أُمِرُوا إِلاّ لِیَعْبُدُوا اَللهَ مُخْلِصِینَ لَهُ اَلدِّینَ) (البینه : 5). امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه شریفة (لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً) (الملک: 2) میفرماید:
باقی بودن بر عمل برای خالص کردن آن، از خود عمل مهمتر است و عمل خالص عملی است که به خاطر آن از کسی جز خدای ـ عز و جلّ ـ انتظار مدح و ثنا نداشته باشی و نیت از عمل برتر است؛ آگاه باشید عمل همان نیت است
3. تواضع و فروتنی در برابر مزوریکی از آداب زیارت، تواضع و فروتنی داشتن در هنگام زیارت است. تواضع، حالتی قلبی و باطنی است که از شناخت و عشق به یک شخص در دل نشات میگیرد. در زیارتگاهها و حرم ها فقط با جسم و بدنمان به معصومین (علیهم السلام) نزدیک نمیشویم؛ بلکه قرب روحی و باطنی هم باید پیدا کنیم. وقتی تربت پاک و مطهر فرستاده پروردگارمقدس است، زائر میبایست به تناسب قداست محل و جایگاه، ادب و احترام آنجا را رعایت کند. پروردگار به حضرت موسی فرمان می‌دهد که ای موسی، تو در وادی مقدس طور کفشهایت را درآور.
4. شوق انسان برای اعمال اختیاری خود، حتماً باید هدفی داشته باشد؛ درواقع باید مبادی اراده؛ یعنی حالاتی درونی و قلبی در فرد پدیدار شود تا آن کار را انجام دهد. مهمترین عاملی مؤثر است در این که انسان کاری را انجام دهد یا بالعکس، احساس خوشایند و ناخوشایند است. اگر انسان مطمئن باشد که با انجام دادن کاری بخصوص، احساس خوبی برایش فراهم می شود، آن کار را با شوق و امیدواری انجام می‌دهد و به عکس، برای دور ماندن از ناراحتی و سختی ، برخی از کارها را ترک خواهد کرد.
در حدیثی از پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) نقل شده است که فرمودند:
«َنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِیَ الْمُؤْمِنِ بِی إِنْ خَیْراً فَخَیْراً وَ إِنْ شَرّاً فَشَـرّاً» (پاینده، 1382ش، ص310). «خداوند فرماید: من ناظر گمان بندة خویشم، اگر گمان خوب به من برد، خوبی بیند و اگر گمان بد برد، بدی بیند. » 5. خوفامام صادق (علیه السلام) در حدیثی فرموده است:
«یَا ابْنَ جُنْدَب یَهْلِکُ الْمُتَّکِلُ عَلی عَمَلِهِ وَ لا یَنْجُو الْمُتَجَرِّىءُ علَى الذُّنوبِ اَلْواثِقُ بِرَحْمَةِ الله قُلْتُ فَمَنْ یَنْجُو قال الَّذینَهُمْ بَیْنَ الرَّجاءِ وَالْخَوْفِ کَأَنَّ قُلوبَهُمْ فى مِخْلَبِ طائر شَوْقاً اِلَى الثَّوابِ وَ خَوْفاً مِنَ الْعَذابِ»
«ای فرزند جنب، کسیکه به اعمال [خوب] خود اعتماد دارد، به هلاکت میرسد
و کسی هم که به امید رحمت خداوند، بر انجام گناهان تجری پیدا میکند، نجات نخواهد یافت. [ابن جندب] سؤال پرسید: پس چه کسی نجات پیدا میکند؟ حضرت فرمودند: کسانی که حالشان میان خوف و رجا باشد [یعنی نه خوفشان آن‌چنان است که از آمرزش گناهانشان ناامید باشند و نه امیدواری آنان به رحمت خداوند آن‌چنان است که جرئت ارتکاب گناه را داشته باشند. [گویی قلب‌های آنان در چنگال پرنده‌ای است که هر لحظه احتمال می‌رود آن را در چنگال خود بفشارد یا آن را رها کند و آنان رهایی یابند] هم شوق به ثواب در دلهایشان وجود دارد
و هم خوف از عذاب. »
دیگر نوشته‌ها
