چه اقدامانی باعث شد که یاد حضرت خدیجه در اسلام ماندگارشود

حضرت خدیجه (س)، نخستین همسر پیامبر اسلام (ص)، به دلیل نقش‌های حیاتی و تأثیرات ماندگار خود در ‏آغاز اسلام و حمایت‌های بی‌دریغ از پیامبر، یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخ اسلام...

حضرت خدیجه (س)، نخستین همسر پیامبر اسلام (ص)، به دلیل نقش‌های حیاتی و تأثیرات ماندگار خود در ‏آغاز اسلام و حمایت‌های بی‌دریغ از پیامبر، یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخ اسلام به شمار می‌آیند. ‏منابع مختلف تاریخی و اسلامی تأثیرگذاری حضرت خدیجه را در ابعاد مختلف زندگی پیامبر و گسترش دین ‏اسلام به خوبی توصیف کرده‌اند. در ادامه به جزئیات بیشتری از اقدامات ایشان و تأثیرات آن بر تاریخ اسلام ‏اشاره می‌کنیم‎: ‎
‏1.ایمان سریع و حمایت معنوی از پیامبر اسلام ‏
خدیجه نخستین فردی بود که به پیامبری حضرت محمد (ص) ایمان آورد. در منابعی همچون سیره ابن ‏هشام و طبقات ابن سعد، آمده است که حضرت خدیجه پس از مواجهه پیامبر با وحی اولیه در غار حرا، از او ‏حمایت کرد و او را به نزد پسر عمویش ورقة بن نوفل برد. ورقة بن نوفل که از دانشمندان مسیحی و آشنا با ‏کتب مقدس بود، نیز پیامبری محمد (ص) را تأیید کرد و خدیجه را به حمایت و همراهی پیامبر تشویق نمود‎. ‎این حمایت اولیه‌ی خدیجه باعث شد تا پیامبر احساس اطمینان و دلگرمی بیشتری کند و در برابر مخالفت‌ها ‏و تهدیدات قریش پایدار بماند. پیامبر (ص) بعدها بارها از خدیجه یاد می‌کرد و می‌گفت: "هیچ زنی همچون ‏خدیجه نبود که مرا تأیید کند و به من ایمان آورد هنگامی که دیگران تکذیبم کردند." این جمله در منابعی ‏مانند صحیح بخاری و صحیح مسلم آمده است‎. ‎
‏2.‏‎ ‎حمایت مالی و تخصیص ثروت برای اسلام ‏
حضرت خدیجه یکی از ثروتمندترین زنان مکه بود و با دارایی‌ خود از پیامبر و مسلمانان حمایت کرد. ثروت ‏خدیجه که از فعالیت‌های تجاری به دست آمده بود، در مقاطع مهمی از تاریخ اسلام به کار گرفته شد. ابن ‏هشام و طبری در منابع خود توضیح داده‌اند که خدیجه تمام دارایی خود را به اسلام اختصاص داد تا پیامبر ‏بتواند بدون وابستگی به منابع دیگر و یا فشار اقتصادی به دعوت خود ادامه دهد‎. ‎با حمایت مالی خدیجه، ‏پیامبر (ص) توانست برخی از فقرای مسلمان را نیز تحت پوشش قرار دهد و آنان را از خطرات مالی و تهدیدات ‏قریش نجات دهد. این کمک‌های مالی به پیامبر اجازه داد تا تمرکز بیشتری بر تبلیغ اسلام و دعوت به خدا ‏داشته باشد‎. ‎
‏3.‏‎ ‎پایداری در برابر سختی‌های شعب ابی‌طالب
بله، پایداری حضرت خدیجه (س) و دیگر مسلمانان در برابر سختی‌های محاصره در شعب ابی‌طالب یکی از ‏فصل‌های بسیار مهم در تاریخ صدر اسلام است. این واقعه به خوبی در منابع تاریخی و اسلامی بیان شده و ‏نشان‌دهنده‌ی ایستادگی و پایداری مسلمانان و خصوصاً حمایت‌های خدیجه از پیامبر اسلام (ص) در شرایط ‏بسیار دشوار است. در ادامه، جزییات بیشتری از این واقعه و نقش حضرت خدیجه (س) را همراه با منابع ‏مربوط به آن ارائه می‌دهم‎: ‎
زمینه تحریم شعب ابی‌طالب ‏
وقتی که پیامبر (ص) دعوت به اسلام را علنی کردند و تعداد مسلمانان رو به افزایش گذاشت، بزرگان قریش ‏احساس خطر کردند. آنان که نگران کاهش قدرت خود و تهدید باورهایشان بودند، تصمیم گرفتند تا با تحریم ‏اقتصادی و اجتماعی پیامبر و حامیانش، به‌ویژه بنی‌هاشم، فشار وارد کنند. بنابراین، تصمیم گرفتند مسلمانان ‏و بنی‌هاشم را در محلی به نام شعب ابی‌طالب، دره‌ای در نزدیکی مکه، محاصره و تحت فشار قرار دهند‎. ‎
شرایط سخت محاصره ‏
محاصره در شعب ابی‌طالب حدود سه سال (از سال هفتم تا دهم بعثت) ادامه داشت و شرایط بسیار سختی بر ‏مسلمانان تحمیل شد. قریش قراردادی نوشتند و در کعبه قرار دادند که بر اساس آن‎: ‎
هرگونه معامله و خرید و فروش با مسلمانان ممنوع شد.‏
هیچ فردی حق ازدواج و داد و ستد با مسلمانان را نداشت‎. ‎
هرگونه ارتباط اجتماعی با آنان قطع شد.‏
این شرایط باعث شد که مسلمانان از منابع مالی و غذایی محروم شوند و به‌سختی زندگی خود را بگذرانند. ‏منابعی مانند سیره ابن هشام و تاریخ طبری به توصیف سختی‌های این دوران پرداخته‌اند. در این شرایط، ‏مسلمانان گاهی ناچار می‌شدند از برگ درختان و گیاهان برای تأمین غذای خود استفاده کنند و شرایط ‏طاقت‌فرسایی را تحمل کنند‎. ‎
فداکاری و پایداری حضرت خدیجه (س) ‏
حضرت خدیجه (س) در زمان محاصره با وجود سن بالا و وضعیت سخت جسمانی، همراه پیامبر و سایر ‏مسلمانان در شعب ابی‌طالب زندگی کرد. او از تمام دارایی خود برای تهیه‌ی غذا و دیگر نیازهای اولیه ‏مسلمانان استفاده کرد. طبق البدایة و النهایة از ابن کثیر و الطبقات الکبری از ابن سعد، خدیجه تمام ثروت ‏خود را به پیامبر و مسلمانان تقدیم کرد تا از گرسنگی و تنگدستی در شعب نجات یابند.‏
این فداکاری خدیجه یکی از نمونه‌های برجسته ایثار و پایداری در تاریخ اسلام است. او با وجود شرایط سخت، ‏هیچ‌گاه از حمایت پیامبر دست نکشید و تا پایان محاصره در کنار ایشان باقی ماند. در منابع اسلامی آمده ‏است که پیامبر (ص) بارها از فداکاری‌ها و حمایت‌های خدیجه در این دوران سخن گفته و همواره از او به ‏عنوان یاری وفادار یاد می‌کرد‎. ‎
آثار محاصره بر حضرت خدیجه (س) ‏
این دوران محاصره تأثیر عمیقی بر سلامتی حضرت خدیجه (س) گذاشت. پس از پایان محاصره، او دیگر آن ‏قوت و توان سابق را نداشت و مدتی پس از خروج از شعب، در همان سالی که به «عام‌الحزن» (سال غم) ‏معروف است، از دنیا رفت. این سال برای پیامبر (ص) بسیار سخت بود، زیرا در فاصله‌ی کوتاهی، همسر ‏محبوبش خدیجه و عمویش ابوطالب، که از حامیان بزرگ ایشان بودند، را از دست داد‎. ‎
‏4.نقش مادرانه و پرورش حضرت فاطمه (س) ‏
حضرت خدیجه مادر حضرت فاطمه (س) است که او نیز در تاریخ اسلام نقش‌های مهمی ایفا کرد. حضرت ‏فاطمه (س) تنها دختری بود که از پیامبر و خدیجه به یادگار ماند و نسل پیامبر از طریق او ادامه یافت. ‏خدیجه با توجه ویژه‌ای به تربیت حضرت فاطمه (س) پرداخت و این امر سبب شد تا ایشان به الگویی ‏برجسته از تقوا، فداکاری، و محبت در جامعه اسلامی تبدیل شود‎. ‎اهمیت نقش مادری خدیجه در پرورش ‏فاطمه (س) در منابعی مانند مناقب خوارزمی و کشف الغمة اربلی نیز بیان شده است. این تربیت معنوی ‏به‌گونه‌ای بود که بعدها از طریق حضرت فاطمه (س) نسل پیامبر با فرزندان ایشان، امام حسن و امام حسین ‏‏(ع)، ادامه یافت و خاندان اهل بیت از طریق ایشان به یادگار ماندند‏‎. ‎
‏5.‏‎ ‎تثبیت جایگاه زن در تاریخ اسلام
‏ حضرت خدیجه با حضور فعال و مؤثر خود در کنار پیامبر و با فداکاری و ایثار، جایگاه زنان را در تاریخ اسلام ‏تثبیت کرد. او با بهره‌گیری از دارایی‌ها و توانایی‌هایش نشان داد که زنان نیز می‌توانند در امور اجتماعی، ‏اقتصادی و مذهبی جامعه نقش مؤثری ایفا کنند. در متون اسلامی مانند نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه نیز به ‏احترام و جایگاه زنان بزرگ اسلام از جمله حضرت خدیجه اشاره شده است‎. ‎خدیجه الگویی از زنی توانمند، ‏مستقل و همراه پیامبر بود که در شرایط سخت و فشارهای اقتصادی و اجتماعی، از حمایت از دین خود دست ‏برنداشت. پیامبر (ص) نیز بارها از خدیجه به عنوان زنی استثنایی و باوفا یاد می‌کرد که در دوران سختی و ‏تنهایی یار و یاور او بود‎. ‎



منابع مرتبط با این موضوع ‏
در متون و منابع تاریخی، به‌تفصیل درباره محاصره شعب ابی‌طالب و فداکاری‌های حضرت خدیجه آمده است. ‏برخی از این منابع عبارتند از‎:‎
‎ ‎سیره ابن هشام: از منابع کهن درباره زندگی پیامبر (ص) که به واقعه شعب ابی‌طالب و شرایط سخت آن ‏دوران اشاره می‌کند‎. ‎
تاریخ طبری: این کتاب نیز به شرح این واقعه پرداخته و از پایداری مسلمانان و فداکاری‌های خدیجه یاد کرده ‏است.‏
البدایة و النهایة از ابن کثیر: یکی از منابع معتبر در تاریخ اسلام که به تفصیل درباره تحریم شعب ابی‌طالب، ‏فداکاری‌های حضرت خدیجه و پیامدهای این دوران پرداخته است‎. ‎
الطبقات الکبری از ابن سعد: کتابی که به زندگی‌نامه‌ی شخصیت‌های مهم صدر اسلام پرداخته و درباره زندگی ‏و شخصیت حضرت خدیجه و نقش او در دوران شعب ابی‌طالب اطلاعات جامعی ارائه می‌دهد‎.‎